Średniowieczne dokumenty wyodrębniają kilka typów gruntów użytkowych, między innymi lasy (sylvis), pola (agris), łąki (pratis), pastwiska (pascuis). Lasy stanowiły podstawę w pozyskiwaniu drewna budulcowego, jednak powszechnie praktykowane w nich zbieractwo było doskonałym uzupełnieniem diety o dzikie owoce, grzyby, leśne zioła czy przede wszystkim pozyskiwany z leśnych barci miód. Uprawa pól znacznie odbiegała od standardów znanych dzisiaj, nawożenie było sporadyczne a gwarantem lepszych zbiorów był płodozmian, pierwotnie dwupolowy, następnie przekształcony w system trójpolówki, gdzie obrabiany areał dzielono na trzy części z czego jedną obsiewano zbożem ozimym, drugą część zbożem jarym, podczas gdy trzecia część zostawała nieuprawiana, przeznaczona do odpoczynku.

Pośród zbóż sianych na średniowiecznych polach możemy wskazać następujące gatunki: żyto, jęczmień, owies, proso i stare odmiany pszenicy, głównie płaskurkę i samopszę. Uprawiano również rośliny motylkowe, głównie groch i bób. Znana była również gryka, oraz wiele gatunków warzyw uprawianych obecnie, między innymi kapusta, cebula, rzepa, czy ogórki.

Ciekawą kwestią jest rozróżnienie łąk i pastwisk. Łąki przeznaczone były do produkcji siana, niezbędnego jako pasza w okresach zimowych. Okres sianokosów przypadał według średniowiecznych kalendarzy na miesiąc lipiec. Siano początkowo ustawiane było w stogach, następnie zaś magazynowane w brogach lub stodołach. Z kolei na pastwiska wybierano zwykle tereny trudniej dostępne, na przykład okresowo zalewane na niżu lub w obszarach wyżynnych czy górskich położone na tyle wysoko, że zbiór siana byłby trudny lub wręcz nie możliwy. W takie miejsca zwierzęta były wypędzane na cały okres wegetacyjny i wypasane półdziko. Należy wspomnieć, że w takim systemie wypasano nie tylko kozy, owce czy bydło ale również świnie. W okresie jesiennym zwierzęta były spędzane do zagród bliżej osad ludzkich, a następnie metodą selekcji typowano z nich główną bazę rozpłodową na przyszły rok, resztę zabijając w celach konsumpcyjnych. Ponownie odnosząc się do kalendarzy średniowiecznych wskazują one listopad jako główny miesiąc uboju zwierząt, przygotowujący zapasy mięsa na okres zimowy.

Na zimę zwierzęta zwykle spędzano blisko budynków mieszkalnych, nierzadko lokowano je pod jednym dachem razem z właścicielami. Miało to kilka racjonalnych motywów. Ciała zwierząt oraz gromadzony pod nimi nawóz stanowiły dodatkowe źródło ciepła, ponadto zwierzęta trzymane w domach były zabezpieczone przed porwaniem nie tylko przez dzikie drapieżniki, ale też innych ludzi. Ogromna dbałość zwłaszcza o rogaciznę powodowana była nie tylko koniecznością odnowy stada w okresie wiosennym, ale również dostępem do mleka, a co za tym idzie wytwarzanych z niego produktów w trudnym okresie zimy. Inną grupą zwierząt hodowaną bezpośrednio w obejściu był drób. Kury, kaczki czy gęsi stanowiły nie tyle źródło mięsa, co regularny dostęp do jaj. Powszechną praktyką było również wykradanie jaj z gniazd ptaków dzikich.

W Rezerwacie Archeologicznym prowadzimy eksperymentalną hodowlę owiec wrzosówek jako źródło wełny wykorzystywanej w doświadczeniach z tkactwem, filcem czy farbiarstwem. Posiadamy również stado kur zielononóżek, jednej z najstarszych udokumentowanych ras kur. Uprawiamy również poletko w systemie trójpolówki nie stosując sztucznych nawozów ani środków ochrony roślin, siejąc i zbierając zgodnie z kalendarzem pór roku.

Michał Antoniak