Rekonstrukcja kościoła św. Wojciecha
Kościół św. Wojciecha na Zawodziu długo uznawany był w literaturze naukowej za najstarszy, bądź jeden z najstarszych kościołów w Kaliszu. Oczywiście w naukowej analizie brano pod uwagę przede wszystkim charakterystyczne wezwanie kościoła. Stan ten zmieniło odkrycie, pod reliktami romańskiej kolegiaty św. Pawła na grodzisku, pozostałości drewnianego kościoła datowanego na okres X/XI czy też początek XI wieku. Wydaje się więc, że właśnie drewniany kościół umieszczony w grodzie był najstarszą świątynią Kalisza.
Kościół św. Wojciecha wg rysunku E. Staweckiego z 1858 r.
W określeniu czasu fundacji kościoła św. Wojciecha dopomogły badania archeologiczne. Prowadzono je w dwu etapach. W roku 1958 pracami kierował Krzysztof Dąbrowski. Badaniami objęto zewnętrze kościoła. Ujawniono liczne pochówki z cmentarza otaczającego kościół. Natrafiono również na pozostałości wcześniejszych obiektów osadniczych, które datowano w literaturze mało precyzyjnie na okres X/XI wieku bądź X-XII wieku.
Pochówki odsłonięte w wykopie wewnątrz kościoła 2017 r (fot. A Kędzierski)
Jednocześnie w trakcie badań odnaleziono romańską płytę nagrobną z przedstawieniem krzyża jako Drzewa Życia użytą wtórnie jako próg przy wejściu do kościoła. W późniejszej literaturze naukowej została ona określona jako przypuszczalny nagrobek Mieszka III pochodzący z kolegiaty św. Pawła.
Romańska płyta nagrobna łączona z pochówkiem Mieszka III Starego (fot. A Kędzierski)
Jednocześnie w trakcie badań odnaleziono romańską płytę nagrobną z przedstawieniem krzyża jako Drzewa Życia użytą wtórnie jako próg przy wejściu do kościoła. W późniejszej literaturze naukowej została ona określona jako przypuszczalny nagrobek Mieszka III pochodzący z kolegiaty św. Pawła.
Kolejne badania przeprowadzono w latach 2017-2018 w związku z remontem kościoła i wymianą podłogi. Pracami kierowali kolejno Adam Kędzierski i Dariusz Wyczółkowski z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN. Założono wykopy we wnętrzu świątyni oraz w pobliżu dzwonnicy. W wyniku prac stwierdzono, że obecny budynek kościoła wzniesiony w 1798 roku i rozbudowany w 1894 roku postawiono w miejscu wcześniejszego cmentarza. Śladów poprzedniego kościoła nie znaleziono.
Kolejne badania przeprowadzono w latach 2017-2018 w związku z remontem kościoła i wymianą podłogi. Pracami kierowali kolejno Adam Kędzierski i Dariusz Wyczółkowski z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN. Założono wykopy we wnętrzu świątyni oraz w pobliżu dzwonnicy. W wyniku prac stwierdzono, że obecny budynek kościoła wzniesiony w 1798 roku i rozbudowany w 1894 roku postawiono w miejscu wcześniejszego cmentarza. Śladów poprzedniego kościoła nie znaleziono.
Badania archeologiczne cmentarzyska przy kościele w 2018 roku (fot. A Kędzierski)
Wykopy archeologiczne przy kościele św Wojciecha z lat 1959, 2017, 2018 (oprac. D. Wyczółkowski)
Jednocześnie odsłonięto ślady wczesnośredniowiecznej osady. Były to przede wszystkim pozostałości obiektów i warstw kulturowych z charakterystyczną ceramiką datowaną na okres XI-XII wieku. W trakcie prac znaleziono także zabytki pozwalające ustalić obecność najwcześniejszej fazy osadniczej z X wieku. Były to fragmenty naczyń ceramicznych oraz pozostałości większego depozytu srebra składającego się z dirhemów, datowanego na około połowę X wieku.
Prezbiterium w kościele św Wojciecha
Łącznie znaleziono 13 fragmentów monet z których 8 udało się zidentyfikować jako emisje samanidzkie z pierwszej połowy X wieku. W trakcie późniejszych prac nad źródłami dotyczącymi kościoła ustalono, że świątynia powstała prawdopodobnie dopiero w XIII lub najwcześniej pod koniec XII wieku. Wbrew wcześniejszym opiniom wyrażanym w literaturze, nigdy nie był kościołem parafialnym.
Dariusz Wyczółkowski
© MOZK 2024 | BEVEL STUDIO