W przypadku zabudowań mieszkalnych, w trakcie badań archeologicznych znajdowane są czasem ich pozostałości. Szczególnie interesujące obserwacje dotyczą stanowisk długotrwale użytkowanych, grodów i miast. Spotyka się pozostałości rozebranych domów na miejscach których wznoszono kolejne budynki. Na tej podstawie można prześledzić zarówno rodzaje stosowanych konstrukcji jak i zmiany w technice wznoszenia budowli. Domy bardzo często budowano w najprostszej technice stawiając ściany na zrąb. Drugą grupą budynków były obiekty wznoszone w konstrukcji szkieletowej ze ścianami okładanymi deskami albo wypełnionymi gliną.

Część budynków, szczególnie obiekty gospodarcze, miała ściany wyplatane z gałązek leszczyny i wierzby. Często te ażurowe ściany oblepiano dodatkowo gliną. Dachy pokrywane były najczęściej strzechą, rzadziej kryte gontem. Przy konstrukcjach takiego typu, wykonywanych głównie przy użyciu drewna, największym niebezpieczeństwem był ogień. W trakcie badań archeologicznych prowadzonych na kaliskim Zawodziu natknięto się na liczne ślady pożarów. Pożar zniszczył kilkakrotnie część wałów grodu. Prawdopodobnie stało się to w XI i XII wieku. Oba te zdarzenia to przypuszczalnie efekty najazdu na gród i związane są z próbami jego zdobycia. Jak świadczą zachowane ślady, również pierwszy kaliski kościół wzniesiony z drewna został spalony w XI lub w początku XII wieku.

Jednakże pożar mógł być również wywołany przez przypadkowe zaprószenie ognia. Pogorzelisko uprzątano zazwyczaj szybko i równie szybko, na miejscu wcześniejszych budynków wznoszono nowe. Ruiny częściowo spalonej chaty w Rezerwacie Archeologicznym w Kaliszu -Zawodziu obrazują niebezpieczeństwa z jakimi stykali się mieszkańcy wczesnośredniowiecznej osady. Dla archeologów to możliwość zaobserwowania stopnia zniszczenia poszczególnych elementów wyposażenia domu a także unikalna możliwość prowadzenia obserwacji wszelkich procesów zachodzących na pogorzelisku.

Dariusz Wyczółkowski