Kalisz. Zespół osadniczy X-XIII w. (oprac. D. Wyczółkowski)
W XI wieku kaliski gród należał do najważniejszych grodów Wielkopolski. Przypuszcza się, że jego umocnienia swój największy zasięg osiągnęły w końcu X bądź na początku XI wieku. Ich pozostałości między innymi skrywa w swoim wnętrzu tzw. ostroga na południowo zachodnim krańcu grodziska. Nazwa obiektu wiąże się z wczesnym przeświadczeniem niektórych badaczy, że jest to konstrukcja techniczna służąca jako ochrona właściwego wału przed wodami rzeki.
Kamienny płaszcz wału – tzw ostroga (archiwum IAEPAN)
Z przeprowadzonych badań wynika, że jedno z koryt Prosny opływało gród od strony zachodniej i płynęło w pewnym okresie w bezpośredniej bliskości warowni. Badania wykopaliskowe przeprowadzone w latach 60-tych XX wieku, w południowej części grodziska, ujawniły jednak resztki konstrukcji południowego ciągu wału obronnego. Ich odkrywcy byli zdania, że pozostałości wału zostały rozebrane w okresie późniejszym, kiedy grodzisko przestało funkcjonować, jednak nie ma na to bezpośrednich dowodów. Przeprowadzone w 1960 roku badania archeologiczne tzw. ostrogi ujawniły ślady umocnień o konstrukcji przekładkowej. W ten sposób wzniesiono część wału znajdującą się po stronie skierowanej do wnętrza grodu. Podobna technika wznoszenia fortyfikacji drewniano ziemnych została zaobserwowana w przypadku wału grodu plemiennego oraz kolejnego obiektu datowanego na okres X/XI wieku. Fragmenty takich konstrukcji obronnych odsłonięto w wykopach archeologicznych w północnej części grodu.
Umocnienia grodu z XI-XII w.
Od strony zewnętrznej wał okrywał wzmocniony gliną płaszcz kamienny ułożony z kamieni narzutowych średniej wielkości. Ślady podobnej konstrukcji odsłonięto w wykopach w północnej części grodziska. Z uwagi na obecność kamiennej okładziny nie przeprowadzono badań zewnętrznej części umocnień. Ułożenie kamiennego płaszcza w celu wzmocnienia zewnętrznego stoku wału można powiązać z kolejną rozbudową umocnień. Prawdopodobnie na zewnątrz wału o konstrukcji przekładkowej ustawiono drewniane skrzynie wypełnione piaskiem. W ten sposób poszerzono podstawę wału co zapewne było związane z podwyższeniem jego korony.
Z przeprowadzonych badań wynika, że jedno z koryt Prosny opływało gród od strony zachodniej i płynęło w pewnym okresie w bezpośredniej bliskości warowni. Badania wykopaliskowe przeprowadzone w latach 60-tych XX wieku, w południowej części grodziska, ujawniły jednak resztki konstrukcji południowego ciągu wału obronnego. Ich odkrywcy byli zdania, że pozostałości wału zostały rozebrane w okresie późniejszym, kiedy grodzisko przestało funkcjonować, jednak nie ma na to bezpośrednich dowodów. Przeprowadzone w 1960 roku badania archeologiczne tzw. ostrogi ujawniły ślady umocnień o konstrukcji przekładkowej. W ten sposób wzniesiono część wału znajdującą się po stronie skierowanej do wnętrza grodu. Podobna technika wznoszenia fortyfikacji drewniano ziemnych została zaobserwowana w przypadku wału grodu plemiennego oraz kolejnego obiektu datowanego na okres X/XI wieku. Fragmenty takich konstrukcji obronnych odsłonięto w wykopach archeologicznych w północnej części grodu.
Profil wału – warstwy odsłonięte w trakcie badań (archiwum IAE PAN)
Obserwacja warstw zarejestrowanych w trakcie badań pozwoliła na rekonstrukcję zwieńczenia wału. Wydaje się, że na szczycie ustawiono rząd drewnianych skrzyń wypełnionych piaskiem. Skrzynie te uległy spaleniu a ich pozostałości rozsypały się po zewnętrznej i wewnętrznej stronie podstawy wału. Analiza wyników prac wykopaliskowych pozwala wnioskować, że możemy obserwować tu co najmniej dwie fazy rozbudowy tych umocnień datowane na X oraz XI/XII wiek.
Dariusz Wyczółkowski
© MOZK 2024 | BEVEL STUDIO